تخار از جمله ولایات زراعتى و سرسبز بوده، درحدود 400 کیلومتری کابل واقع است و از جمله ولایات درجه دوم محسوب مي شود.

به طرف شمال شرق تخار، ولایت بدخشان، به طرف غرب آن ولایت قندوز، به طرف جنوب آن ولایت بغلان و به طرف شمال آن تاجکستان موقعيت دارد.

مساحت تخار بيش از 124 هزار کیلومتر تخمین زده شده است. بر اساس سرشماری که از طرف احصايیه مرکزی در سال 1388 صورت گرفته نفوس آن در هر کیلومتر 71 نفر تخمين زده شده است.

اقلیم اين ولايت در تابستان نسبتاً گرم و در زمستان سرد است. حرارت در فصل زمستان تا منفی 21 تا 29 درجه و گرماى آن در فصل تابستان از 35 تا 40 درجه می رسد. روز آن در جریان تابستان نسبتاً گرم و هوای آن از تاریخ اول عقرب تا ماه ثور سرد و توام با بارش برف و باران مى باشد. سطح بارندگی سالانه اضافه از 2290 میلی متر برآورد شده است.

ولسوالی ها:
تخار بر اساس توزیع واحدهای اداری 16 ولسوالى دارد.
شهر تالقان مرکز تخار است و ولسوالى هاى آن شامل ورسج، فرخار، کلفگان،خواجه غار، خواجه بهاوالدین، بهارک، هزار سمچ ، دشت قلعه، ینگی قلعه، چاه آب، رستاق، بنگی، اشکمش، چال، نمک آب و درقد می باشد. در اين ولایت اقوام مختلف مانند ازبک ،تاجک، پشتون و هزاره زندگی می کنند. بیشترین ساکنان آن را ازبک ها و کمترین آن را هزاره ها تشکيل مي دهند.

آب بند ها:
تخار با وجودیکه دارای آب فراوان است و دریای کوکچ از آن عبور کرده و به دریاى آمو وصل می شود اما این ولایت هیچ سربندى ندارد. برق مردم تالقان دیزلی بوده و حتى در بدل يک کيلووات برق ٦٠ افغانى مى پردازند. اکثر مردم در ولسوالی ها و قریه ها بند های کوچک آبی ساخته اند واز آنطريق برق مورد ضرورت شانرا تامين می کنند.

یک بند برق که در زمان حکومت محمد داوود در دهۀ١٣٥٠ بر فراز دریای کوکچه در مرکز تخار قرار بود اعمار شود، کار آن در آن زمان بيست درصد به پیش رفت، اما با کودتاى هفت ثور ١٣٥٧ تا اکنون هیچ کاری در بخش سر بندها در اين ولایت صورت نگرفته است.

فرهنگ:
تلاش هاى فرهنگى بعد از سال 1357 با نشر هفته نامه تخارستان بيشتر شد اما آن هم نسبت مشکلاتى که وجود داشت، هفته نامه در یک ماه دو و یا سه بار چاپ شده، به دسترس علاقمندان قرار می گرفت. نشریه تخارستان توسط ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار نشر شده و اکنون در یکماه دوبار چاپ می شود.

مردم تخار به نشریه ها علاقه زیاد دارند و بخصوص در ١٢سال اخير، انجمن های فرهنگى مانند انجمن کوکچه، بستردریاچه، و انجمن جوانان تخارستان، هفته نامه ها، ماهنامه ها و مجلات بيشتر به دسترس مردم قرار مي گيرد.

رسانه های زیادى مانند نشريه تصویر، طلوع آفتاب، آینه ناب، خورشید، روزنامه جوان، هفته نامه لمر كه درگذشته فعاليت داشتند و رسانه هاى صوتى وتصويرى نيز در اين ولايت فعاليت دارند. علاوه براین کتابخانه ها و تعداد زیاد کورس های آموزشی مانند کامپيوتر، انگليسی، نقاشی و خطاطی ایجاد گرديده که صدهاجوان و نوجوان به شمول دختران دراین کورس ها مصروف فراگیری درس می باشند.

موسيقى محلى از رسوم و کلتور ديرينه مردم تخار است. علاقه مردم به سامان آلات موسيقى محلى بخصوص دنبوره، غیچک، طبله و رباب، بيشتر بوده و از آن در محافل خوشى با دعوت نمودن هنرمندان محلى استفاده مي شود اما در يک دهه اخير صدها تن از مردم تخار از کشور های خارج برگشته اند که علاقه به موسیقی شرقی و غربی دارند و از همين رو موسيقى عصرى تا حدى بر موسيقى محلى به ويژه در شهر تالقان اثر گذاشته است.

آبدات تاریخی:
تخار یکی از ولایات تاریخی بوده و قدامت آن به زمان اسکندر مقدونى بر مي گردد. جغرافی نگاران یونانی استرابو و بطلیموس در آثارشان در تقریباً 2300 سال قبل از امروز از اسکندریه آمودریا یا اسکندریه اوکسیانا خبر داده بودند اما تا این اواخر معلوم نبود که این شهرافسانوی اسکندر مقدونی درخاک کدام یک ار کشور های آسیا مدفون و گمنام مانده است.

سال ها بود که باستانشناسان و مورخان جهان بخصوص اروپایان به جستجوی رد پای سپاهیان اسکندر در شرق برآمده بودند. تا اینکه راز بزرگی برملا شد و شهر معمایی اسکندر در شرق یا همان سکندریه آمودریا در ناحیه شمال شرق افغانستان(تخار) امروزی از زیرگرد قرون متمادی نمایان گردید که با کشف آن معما های زیاد تاریخی و باستان شناسی حل و پرتو جدیدی بر زوایای تاریک تاریخ میهن معمر و مدنیت پرور ما، افغانستان عزیز افگنده شد.

ساحه باستانی ( اسکندریه آمودریا ) در قریه کوچکی که بنام آی خانم شهرت دارد واقع گردیده که در ارتباط به آن باستان شناسان مربوط نام آن شهر یونان وباختری یا آن اسکندریه آمودریا را- آی خانم- یعنی ساحه باستانی آی خانم گذاشتند.

مردم محل از قدیم بقایای ساختمان های تاریخی برج و باره و اشکال دیگر هندسی معماری فرو رفته در خاک و گل را در راس دلتای متشکله از تقاطع دو دریای آمو و کوکچه می شناختند که در ارتباط به آن افسانه ها و قصص جالبی نسل به نسل زبان به زبان در میان آنها انتقال یافته بود که همه و همه قدامت و اهمیت تاریخی اين مخروبه متروک را حکایت می نمود.

ساحه تاريخى آی خانم در ولسوالی دشت قلعه در تقاطع دو دریای آمو وکوکچه موقعیت دارد. آى خانم، ملکه دوران يونان باختر بود که در منطقه سلطنت مي کرد اما اين ساحه تاريخى در جنگ های داخلی دهه ١٣٧٠ مورد دستبُرد قرار گرفته و دقیق معلوم نیست که چه آثارى از این تپه به يغما برده شده است.
چند سال قبل يک بشقاب چارخانه اى سنگى و ١٩٥ سکه قديمى که طى حفريات غير قانونى از تپه آى خانم بدست آمده و قاچاقبران قصد انتقال آن را بخارج از کشورداشت، بدست پوليس آمد و يکتن دستگير شد.

اين آثار به رياست اطلاعات و فرهنگ تسليم داده شد و از نشانه ها بر مى آمد که بشقاب و سکه ها مربوط دوره يونان باختر( قرن ٢ قبل از ميلاد) بوده است.
مسوولان رياست اطلاعات و فرهنگ تخار مي گويند که اين آثار ميليون ها افغانى قيمت دارد وآى خانم در گذشته نيز شاهد حفريات خود سرانه مردم، قاچاقچيان و فرمانده هاى محلى بوده که آنها آثار تاريخى را به ارزش ميليون ها افغانى حفريات نموده و قاچاق کرده اند که قاچاق ترازوى طلايى و چند مجسمه از تپه آى خانم شامل آن بوده است.

تخار داراى مناطق زياد تاريخى بوده که مى توان از مشهور ترين آن به نام هاى زيارت خواجه بهاوالدين، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت (واقف)، زیارت خواجه (چنگال )، پير فرخار و قلعه ذوبين نام بُرد.

موزیم:
موزيم در ولایت تخار وجود ندارد و آثار و قطعات تاریخی که تا اکنون از این ولایت به دست آمده به رياست اطلاعات و فرهنگ تحويل داده شده و به موزيم کابل انتقال گرديده است.

مشاهیر:
در ولایت تخار از زمان های گذشته و قدیم نويسندگان، علما و شاعران چيره دست زندگی می کردند و اکنون هم يک عده مشاهير وجود دارند که بيانگر هويت فرهنگى اين ولايت است.

به عنوان نمونه ازسرمعلم طارق، داكترسيدحسين شهيد، ملا عبدالودود شهيد، حسين كلفگانى، قارى امير و غيره رابه طور نمونه می توان نام بُرد. بنابراین شخصيت ها و فرماندهان ارشدى كه در سال هاى اخير در اين ولايت در حملات انتحارى و انفجارى، جان هاى شان را از دست داده اند، شامل عبدالمطلب بيگ عضو مجلس نمایندگان، جنرال داوود، شاه جهان نورى و محمدعمر والى سابق قندوز بوده اند.

رسانه ها:
فعالیت های رسانه یی در تخار نسبت به سالهای گذشته رشد قابل ملاحظه اى نموده و تعداد رسانه های صوتی، تصویری و چاپی که در چوکات دولتی و غیر دولتی فعالیت دارند به بيش از٢٠ رسانه می رسد. در زمان حکومت سردارمحمد داوود دهه ١٣٥٠ برای اولین بار هفته نامه تخارستان از سوى ریاست اطلاعات و فرهنگ به چاپ رسید و تلویزیون ملی تخار در سال 1375 نشرات خود را آغاز نمود.

با روی کار آمدن حکومت حامد کرزی، تلویزیون مهر، تلویزیون ( برلیک)، رادیو مهر، رادیو همصدا، رادیو برلیک، رادیو آی خانم، رادیو تخارستان و رادیو ریحان به نشرات پرداخته اند.

روزنامه جوان ، هفته نامه آواى كوكچه، نجوا، ارشاد نور، حكومتدارى وانكشاف، عصر و تخارستان از جمله رسانه های چاپى فعال ولایت تخار بوده اما نشریه هاى طلوع آفتاب جديد، هدف، زبان، کوکچه، ناب، تخارستان، تصویر و مجله سیستا كه درگذشته نشرات داشتند، بنابرمشكلات مالى به ركود مواجه گرديده اند.

معارف:
معارف در ولایت تخار نيز رو به پيشرفت است. در تخار ٦٠٠ باب مکتب وجود دارد که در آن بيش از٣٤٠ هزار شاگرد به شمول ١٤٥ هزار دختر تدريس مي شوند. یک دارالعلوم ، پنج دارالحفاظ ، ١٥ باب الحاقيه تربيت معلم در ولسوالى ها و يک موسسه تربيت معلم در شهر تالقان و چندين مکتب خصوصی ومدارس دينى دخترانه درين ولايت فعالیت دارند.

صنعت:
در ولایت تخار شرکت ها و كمپانى تولیدات صنعتی وجود ندارد اما مردم آن به صنايع دستى دسترسی خوبى دارند که از جمله می توان از چموس دوزی از پوست حیوانات، پشمينه بافى از پشم حيوانات و موره دوزی و خامک دوزی نام بُرد.

مردم ولسوالی های دشت قلعه با استفاده از پشم، بالا پوش، واسکت و کلاه می بافتد و اکثر اوقات دستبافت های شان را به بازارهای داخلی آورده به فروش می رسانند. صنايع دستى شان را نيز به بازار مى آورند اما اين صنايع بازار قبلى خود را به علت نبود مارکت از دست داده است. اکثر مردم ولسوالی های خواجه غار، دشت قلعه، ینگی قلعه و درقد دسترسی به چموس دوزی دارند و یک تعداد خانم ها در منازل شان از تار سُند، جیلک (الچه) مى بافند و آن را در بازار عرضه مي کنند. صنعت الچه دوزی در این اوخر روبه رشد بوده است.

صنايع دستى زنان درين ولايت نيز درخور ستايش بوده و همه ساله به منظور تشويق تاجران ملى براى بازاريابى اين صنعت به نمايشگاه هاى صنايع دستى دعوت مي شوند و در قسمت بازاريابى آنان تلاش مي كنند.

زراعت:
تخار یکی از ولایات زراعتی بوده و اقتصاد اکثر مردم آن به زراعت، مالدارى و باغدارى متکى است.

١٣٠ هزار هکتار زمين آبى و ٣٠٠ هزار هکتار زمين للمى در اين ولایت، وجود دارد که اکثرا در دو فصل کشت مي شود. محصولات عمده آن را برنج، گندم، جو و جواری تشکيل مي دهد.

اين ولايت داراى باغ های مثمر و زينتى زیاد بوده و حاصلات این باغ ها شامل سیب، آلو گیلاس، ناک، شفتالو، زرد آلو، انگور، بهى، خربوزه، تربوزو... می باشد که علاوه بر خود ولايت به ولایات ديگر نیز صادر می شود.

بعد از روی کار آمدن حکومت حامد کرزی به کمک موسسات خارجی به خصوص دفتر انکشافى آغا خان( ايکيدن) صنعت زراعتی رشد قابل ملاحظه نموده است و در حال حاضر 24 دربند باغ در هفت ولسوالى وجود دارد كه هر در بند آن 50 جريب زمين را احتوا مي كند. روى اين ملحوظ دهاقين و باغداران بنابر وافر بودن آب وهواى مساعد از حاصلات سالانه شان خوشبين اند.

اکثر ولسوالی هاى تخار، سرشار از آب بوده و مالدارى در ولسوالی هاى فرخار و اورسچ بيشتر به علت آب فراوان، رشد نموده است و مالداران اکثر اوقات مواشی شان رابه خارج کشور مانند پاکستان و تاجکستان به فروش می رسانند.

ورزش:
ورزش مانند سایر ولایات در این اواخر در تخار نيز پیشرفت خوبى داشته است. در گذشته ها پهلوانی، سنگ اندازی و یک ورزش محلی بنام (غُرسی) رواج داشت، اما دراین اواخر ورزشهای رزمى مانند تکواندو، کاراته، جودو، کنگ فو و والیبال و فوتبال، كریكت، سامبو، زورخانه يى، كورش، پينگ پنگ و غيره رشته ها نيز به وجود آمده و اکثر جوانان و نوجوان مصروف این ورزش ها می باشند.

همچنان ورزش در مکاتب دخترانه پسرانه نیز رشد نموده و اکثر شاگردان در اوقات فراغت، مصروف ورزش می باشند.

بيش از 22 فدراسیون ورزشى در تخار فعالیت دارند که ورزشکاران از چندين سال بدينطرف قهرمانى هايى را در مسابقات داخل و خارج از كشور نصيب شده و مدال هاى طلا، نقره و برونز را از آن خود ساخته اند.

آمريت ورزشى تخار، نبود مكان منظم ورزشى را براى جوانان از جمله عمده ترين چالش براى تمرينات ورزشكاران مي داند و خواهان ايجاد استديوم هاى مجهز ورزشى هستند.


خلیلی نسب

>>>   برادر خلیلی نسب : معلومات درباره تخار باستان را خواندم خیلی جالب است، اما یک نظردارم مرجع یامراجع معلومات را اگر نوشته شد غنی تر خواهد شد.
سادات ازتخار

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است