افغانستان یکی از کشورهای مستعد برای وقوع حوادث طبیعی در طی بیشتر سه ده جنگ به سبب برهنه شدن کوهستان آن از پوشش گیاهی شده است.

بر اساس گزارش ها، افغانستان به لحاظ وضععیت جغرافیایی شرایط آب و هوایی و ویژگی های ژئوپولتیک در زمره کشورهای بلاخیز طبیعی دنیا به شمار نمی رفت و در طول تاریخ شاهد حوادث طبیعی و سوانح بسیار ناچیز در گذشته بوده است.

1ـ شناسایی مناطقی که احتمال بروز حوادث طبیعی از طرف کارشانسان متخصص بخش اکوتوریسم محیط زیست به مناطق تخریب نشده طبیعی که موجب حفظ محیط زیست وبهبود زندگی مردم محلی گردد. یک کارشناس متخصص اکوتوریزم خود را نسبت به مراقبت از طبیعت و احترام به فرهنگ بومی مسوول می داند و به عنوان وسیله ای برای توسعه پایدار به این مسوولیت پایبند است.

2ـ آموزش عمو می مسلکی تکنولوژی برای متخصصان در برخورد با حوادث طبیعی از مهم ترین رفع چالش های این بخش به شمار می آید. به همگان معلوم است که دنیا امروز در عصر علم دانش و تکنولوژی برای گره گشای دشواری های انسان است. پیش بینی و تثبیت مناطق حادثه خیز از طرف کارشناسان و متخصصان با عث می گردد که تا تلفات و خسارات به حد اقل برسد امروزه با استفاده از تکنولوژی سیستم اطلاعاتی جغرافیایی مناطق حادثه خیز را تا حدود زیادی مشخص کرده اند. حواداث طبیعی مانند سیلاب و رانش زمین در شمال غرب و شمال شرق کشور ما در فصل بهار به عنوان یکی از مهمترین حوادث غیر قابل انتظار بود که از عدم غیر مسلکی کادر های اداره مبارزه با حوادث طبیعی و ادره محیط زیست در حفظ با فت های طبیعی کوه تپه ها و کوهستنان ها که باعث خسارات زیاد به محل مسکونی، ساحه کشاورزی ، باغستان ها و مرگ شمار کثیری از هموطنان شد.

3ـ با کاشت مداوم للمی ساحات حذف شده پوشش گیاهی را با غلات و پالیز و بخصوص گاشت گیاهان مانند نی کوهی، هنگ بد بیوی ( کمال)، م شیرین بویه ( ملگیش ) ، ریواش ( چوکری )، اسپند ( اسفند) و ارزن، الهو (غون ) و نباتات بومی بادم کوهی و پسته می توان بخش زیادی از کوه ها را با دانه این گیاهان در فصل بهار و تیرماه زیر کشت آورد و دایره پوشش گیاهی را در تپه کوها و کوه ها افرایش داد. پوشش گیاهی در کوه ها باعث سفره ای آب های زیرزمینی چشمه سارها می شود. این گیاهان با طاقت، تحمل در مقابل تابش مستقیم نور خورشید به ویژه در فصل گرم تابستان می باشد. گیاهان با مصرف بالای آب و تعرق زیاد در حقیقت عمل زهکشی خاک را انجام می دهند و در نتیجه خاک را سبک نگه می دارند. این گیاهن تفاوت درجه حرارت روز و شب و محیط و اطراف خود را نیز کاهش می دهد و هم در مقابل باد و باران های تند زمین را از فرسایش مقاومت می نماید. رشد گیاهان در کوه تپه ها و دامنه کوه ها سبب افزایش پایداری خاک می گردد. ریشه گیاهان با فرو رفتن در خاک ها از اثر باران های شدید حساس به لغزش و رواناب می کند مانند ستون هایی عمل کرده با ایجاد شبکه متراکم ریشه ای از بهم پاشیدن قطعات یا بلوکهای لغزشی جلوگیری می کنند.

گیاهان داری ریشه های عمیق تر و با اعماق خاک فرو می روند در ایام بارش های تند از فشار رواناب ها و سیلاب جلوگیری می کند. با کشت غیر حرفه ای للمی می توان بخش زیادی از کوه تپه های گلی را زیر کشت غلات برد و با گشت مداوم غلات و پالیز للمی دایره ای پوشش گیاهی را در کوه تپه های گلی گسترش داد. یکی از عوامل مهم و موثر در حرکت های توده ای یا رانش زمین وجود رطوبت در خاک است. اکثر لغزش ها معمولا در دامنه های رخ می دهد که پوشش گیاهی آنها حذف و برهنه شده است که رطوبت بیشتری دارند اتفاق می افتد. بنابراین گیاهان با انجام عمل تبخیر و تعرق و در نتیجه کم کردن ظرفیت نگهداری آب خاک، نقشی اساسی در این مورد ایفا می کنند. گیاهان با مصرف بالای آب و تعرق زیاد در حقیقت عمل زهکشی خاک را انجام می دهند و در نتیجه خاک را سبک نگه می دارند. به طور متوسط 35 تا 40 در صد کشاورزی افغانستان در کذشته از کشت للمی به دست می آمد و این آمار در حال حاظر از عدم تشویق وزارت زراعت به دهقانان در حال کاهش است.

کشت للمی در بدخشان
کشت للمی در تپه کوه ها به و ضیعت آب و هوای بارندگی تیرماه، برف باری زمستان و باران های بهاری وابسطه است. کشت للمی غلات و پالیز و زیره در در مناطق کوه تپه های شمال و شمال شرق افغانستان نسبت سبب وارد شدن توده هوای قطبی سرد سایبریا در فصل زمستان این منطقه را موجب ریزش برف شدید برای کشت للمی مساعد ساخت است ولی کشت للمی در شمال غرب افغانستان به نسبت وزش توده هوای از دریای بالتیک قابل پیش بینی نبوده بطوریکه تغییرات آن در این چند سال گذشت وسیع از خشکسالی شدید تا سالها پر باران و از زمستان خیلی سرد و بهار خنک تا زمستان معتدل و بهار گرم وجوداشته است . همین امر سبب شده است تا زراعت کاران در شمال غرب همراه با ریسک بوده و تولیدات زراعتی تابع مستقیمی از شرایط اقلیمی این منطقه گردیده است. کشت زیره للمی ـ زیره گیاهی علفی یک ساله است که قد گیاه آن بسته به شرایط محیطی بین 15 تا 60 سانتی متر بشکل چتری می رسد. طول ریشه گیاهی زیره 10 ـ 20 سانتی متر در عمق خاک فرو می رود.

کشت زیره بر اساس شرایط اقلیمی محل بستگی دارد. در مناطق معتدل در تیرماه در ماه عقرب و در مناطق سردسیر در آخر ماه حوت یا اول بهار حداقل درجه حرات رشد گیاه چه 2 ـ 5 درجه سانتی گراد انجا می گیرد . عمق کاشت زیره 2 ـ1 سانتی متر است ، نیاز آب زیره للمی از نزولات آسمانی تامین می شود. گیاه زیره در طول رویشن به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد و نور پسند است در بهار شکوفه می دهد و در تابستان محصول آن پخته و با دست درو می شود.
گیاه ارزان علاج اساسی ساحه های حذف شده ای پوشش گیاهی مناطق کوهستان را با کشت ارزن کمبود علف را می توان بر طرف کرد. گیاه ارزن در شرایط خشک وکم آب رشد می کند. سیتم ریشه ای عمق و گسترده ارزن با عث مقاومت مطلوب این گیاه به تنش خشکی شده است و نیاز آبی این گیاه نسبت به سایر گیا هان علوفه ای دیگر کمتر است و می توان با توصیه کشت گیاه ارزن مشکل کمبود علوفه را در مناطق خشک کوهستانی برطرف کرد. کشت ارزن در کوه های باعث جلوگیری ازانقراض جانوران بخصوص پرنده گان بومی می شود.وهم باعث ایجاد پیوند اعضای اکوسیستم کو هستانی می شود. پوشش گیاهی انبوه آن محل مناسب برای محیط زیست پرندگان است. برای کشت جوانه زدن دانه ی ارزن حدود 10 الی 12 درجه حرارت لازم است. چون دانه ارزن کوچک است و در عمق یک و نیم سانتی متر خاک سبز می شود. پوشش گیاهی ارزن باعث بالا رفتن نفوذ آب باران و برف درخاک مناطق کوهستانی می شود. و مانع بروز سیلاب در مناطق شیب دار در ایام بارندگی شدید می شود. در هنگام بارندگی مناطقی که دارای پوشش گیاهی مناسب می باشد حجم کمتری از آب به صورت راوناب بروی سطح جاری می شود.

گیاه الهو نام محلی آن غون است و گیاه بسیار زیبا ونمیه الپنی است در ارتفاع بیش از 3000 متیر بشگل انبو می روید. هستی و زیست گیاه الهو مانع سیلاب و رانش زمین است و در کوه پیاوشت رخه پنچشر به وفور وجودارد.

نی کوهی یکی از گیاهان چند ساله از گندمیان است که بوته های زیبایی طبیعی خاصی دارد که پوشش گیاهی نی کوهی عوامل موثر ومفید در کاهش فرسایش خاک شناخته شده است. یعنی در طی هربارندگی مقدار از بارش توسط برگ های ریش مانند آن کرفته شده و قبل از رسیدن به خاک تبخیر می گردد. از این جهت در خاک بارندگی به سرعت نفوذ نمی کند در خشکی خاک و جلوگری از حرکت زمین یا رانش زمین گیاه نی خیلی موثر می باشد. استفاده مناسب از پوشش گیاهی نی می توان روش مناسبی برای اصلاح مسیر و بهسازی رودهای خورد در ایام بارش ها شدید در شیبی ها یا تندی ها در جهت کاهش خسارات سیلاب نیز باشد. ریشه دوانی خوب انعتطا ف پذیری گیاه نی در مقابل فشار رواناب ها و سیلاب، رشد مجدد و سریع گیاه نی بعد از وقوع رواناب و سیلاب از جمله ویژگی های مناسب انواع این گیاه می باشد.

کاشت گونه های نی مناسب برای مسیر و بهسازی رودخانه ها و مانع خراشیدن کنار رودخانه ها و کاهش خسارات سیلاب نیز مفید می باشد. گونه های دیگر نی که قادر به کنترل و فرسایش کف و کناره های رودخانه های خشک می باشد.

گیاه ریواش نام محلی آن چوکری است در اخیر فصل تابستان تخم آن پخته می شود و برای تکثیر این گیاه به وسیله تخم در ماه خزان کاشت آن انجام می گیرد. این گیاه معمولا درجاهای شیب دار کوهستان ها لابلای تخته سنگ و ریگزار ها به خوبی سازگاری پیدا می نماید وریشه آن قریب یک و نیم متر در خاک پایین می رود. برگهای ریواش معمولا به حالت پهن بر روی زمین گسترده شده و فرش می شود و برگ برگ های این گیاه در طول شش ماه خاک را از مقابل شعاع آفتاب محا فظت می نما ید و از بلند روی در جه حرارت گرما در محل خویش جلوگیری می کند. پهنی برگ ریواش که مانند تاج است در ایام باران های شدید فصدی زیاد مقدار باران را در کاسه خود نگه می دادر و قبل از رسیدن به خاک آب باران تبخیر می گردد. این مفدار بارندگی از این جهت در خاک نفوذ نمی کند در خشکی خاک و جلوگیری از رواناب آب باران و نفوذ سریع آب در خاک و رانش زمین این گیاه خیلی موثر است.

ریواش از گیاه های فصل خنک است و درجه حرارت پایین را تحمل می کند. ریواش در مناطق پر برف وباران درخاک های نرم وحاصلخیز بهتر رشد می کند. مهم ترین محل های رشد نمو ریواش دامنه کوه های دره پغمان دره ارزو پنچشیر در فصلف بهار می باشد. در فصل بهار ریواش به فروانی در بازارهای پروان, گلبهار نیز در کابل یافت می شود.

گیاه هنگ بد بوی ( انغوزه ) نام محلی آن کمال است در بازار تجارت شیر آن بتام هنگ بدبوی عرضه می شود. گیاه کما در فصل بهار شروع به رشد ونمو می کند و مناظرزیبا ودیدنی را درصحرا وکوه تپه صخره ای ودره ها و دشت ها به بار می آورد. گیاه هنگ در اخیر فصل تابستان تخم آن پخته می شود و برای تکثیر این گیاه به وسیله تخم در ماه خزان کاشت آن انجام یا صورت می گیرد. این گیاه بد بوی معمولا درجاهای شیب دار کوهستان ها لابلای تخته سنگ و ریگزار ها به خوبی سازگاری پیدا می نماید وریشه آن قریب نیم متر در خاک پایین می رود. از این لحاظ گیاه کما داری ریشه های عمیق تر وبا انشعابات بیشتر نقش بهتری در حفظ خاک دارد. برگ هنگ بشکل شاخ شاخ درتنه آن به زاویه 70 در جه خود را آرسته می نماید. برگ های گیاه هنگ خاک را از مقابل شعاع افتاب و از رواناب باران های تند محا فظت می نما ید و از بلند روی در جه حرارت گرما در محل خویش جلوگیری می کند.

سیچ گیاهی است چندین ساله ویک علف کوتاه عمر تخم دار است وقد آن 50 ـ 80 سانتی متر می سرد ، سیچ دو نوع گیاه است و یک نوع آن الپنی است و محیط رویدن الپنی آن ارتفاع بیش 3000 متر و نوع دیگر آن صحرای و نیمه صحرای است که در ساحت مخروبه کوه تپه های للمی می روید.

سیچ گیاهی است چندین ساله ویک علف کوتاه عم، محیط روییدن این گیاه را خاک های ریگی و ریگی – لوم تشکیل می دهد ازین رو می توان آن را در مزارع للمی و ساحات که بیش از حد چرا شده باشند، تپه های سنگ دار، روی دامنه های کوه ها، صحراها و نیمه صحراها بوفور پیدا نمود. سیچ اصلا گیاه مهاجم در ساحات مخروبه می باشد. یگانه راه مصرف آن در تهیه سبزی است و بس دیگر کدام استعمال خاصی ندارد.

تکثیر: از طریق زوجی ( تخم) وغیر زوجی( تیوبر) صورت گرفته در ماه اپریل گل کرده ودر ماه می – سیچ گیاهی است چندین ساله و یک علف کوتاه عمر. قد آن 50-80 سانتیمتر، دارای ساقه ضخیم کوتاه با قطر در حدود 2 سانتیمتر و در نوک ساقه روی محور مرکزی تولید خوشه ای را با تعداد زیادی از گل ها می نماید که شبیه دم روباه می باشد. ریشه زیر زمینی شبیه ریشه کچالو بسان تیوبر گوشتی و عین ریشه سرش است ولی دارای مواد چسپناک که بتواند بحیث سرش بکار رود، ندارد. برگ ها از نقطه انصال باریشه بشکل غنچه ای تولید و خطی بوده و 3/1 حصه در زیر خاک باقی می ماند اما در روی ساقه برگ تولید نمی شود.

شیرین بویه گیاه خود رو بومی افغانستان است و نام محلی آن بنام مولیش است و در نواحی کم ارتفاع شمال به فروانی می روید. این گیاه نور پسند است در مدت رشد ونمو به هوای گرم ورطوبت نارمال نیاز دارد. این گیاه در مناطقی می روید که سطح آب زمین بالا است و هم از آفتاب کافی برخوردار باشد. گیاه شیرین بویه درجه حرارت هوا محل خود را کاهش می دهد و هوا را به حرکت و جریان وا می دارد از خشکی هوای محیط اطراف خود جلوگیری می کند و بهترین بازدهی گیا ه شیرین بویه شرایط بهبود محیط زیست است. این گیاه با طاقت, تحمل در مقابل تابش مستقیم نور خورشید به ویژه در فصل گرما تابستان می باشد. تفاوت درجه حرارت روز و شب و محیط و اطراف خود را نیز کاهش می دهد و هم در مقابل باد و باران های تند مقاومت می نماید. شیرین بویه گیاهی است چندین ساله و انبوه و به ارتفاع یک تا دومتر قد آن می رسد و یکی از مهم ترین اثرات گیاه شرین بویه درمحیط منطقه درفصل تابستان در سایه بته ای آن باعث شده تا زندگی برای پرنده گان و حیوانات وحشی تحمل کنند باشد و در فصل زمستان به منزله روپوشی برای پرندگان و حیوانات وحشی به شمار رفته و مانع از دست دادن حرارت زمین و رانش زمین می کردد. حیات این گیاه باعث افزایش رطوبت هوا و جذب باران نفوذ آب در خاک است.

ریشه و بته شیرین بویه می تواند خاک را حفظ و مانع ایجاد فرسایش خاک و مفید زمین در هنگام باران تند و در کم کردن فشار رواناب و سیلاب ها و برف کوچ ها و رانش زمین نقش مهمی داشته باشد. گیاه شیرین بویه داری ریشه طویل یک تا دو متر است و با فرو رفتن 20 تا 40 سانتی متر ریشه در عمق خاک سبب افزیش پایداری دردامنه ها کوه ها و تبه ها می گردد و دامنه های را از لغزش و رانش مانند ستون جلوگیری می کند. ریشه های گیا ه شیرین بویه عمل زهکشی را نیز در خاک انجام می دهنند.

گیاه اسپند، اسفند گیاهی چنندسال است و ارتفاع این گیاه به حدود 30 تا 50 سانتی متر رشد قدآن می رسد. بوته اسفند داری برگ های سبز باتقسیمات باریک و دراز ونا منظم است. میوه اسپند حاوی دانه های متعدد برنگ سیاه است. گویا گیاه اسپند در بردارند ای مواد ضد میکروبی می باشد و در طب سنتی در قدیم به عنوان خوشبو کننده فضا برای دفع بدبویی در خانه ها سوزانده و دود می نمایند و هم استفاده از دانه گیاه اسپند برای درمان امراض مورد توجه زیاد قرار گرفته اند.

مطالعات جدید درباره بکار بردن خواص در مانی و دود دانه ها اسپند ثابت می کنند که این ماده ضد عفونی کننده, دود آن باعث عوارض تضعیف سیستم اعصاب می شود. مصرف نادرست خوراکی این گیاه اسپند در درمان امراض مسموم کننده است افرادی که مزاج گرم وخشک دارند, حتی مقادیر کم آن را بخورند دچار مشکل سردردی وبه شدت حالت تهوع ( استفراغ , دل بدی ) ایجاد می کند. سمی بودن این گیاه اسپند به اندازه ای است که حتی حیوانات از خوردن ناگهانی آن مسموم شده , مرگ حیوانات نیز گزارش شده است.

رویاندن درختان در دامنه ها سبب افزایش پایداری خاک کوه تپه ها می گردد. ریشه های درختان با فرورفتن آنها در خاک حساس به لغزش را مدافع می کند و با ایجاد شبکه متراکم ریشه اي از باهم پاشیدن قطعات یا بلوک های لغزش جلوگیری می کنند. متاسفانه انسان براثر تخریب پوشش گیاهی کوه تپه ها به اثر چرای بی رویه حیونات و یا تبدیل آن به زیمن زراعتی یا قشلاق ویا شهرسازی و همچنین احداث سرک های غییر اصولی و ایجاد تاسیسات ارتباطی نقش مهمی در ایجاد لغزش زمین و وقوع سیلاب ها دارد. نتایج حاصل تحقیقات داشمندان حفاظت محیط زیست نشان داد است بیشتر لغزش ها و رانش ها در منطقه کوه تپه ها اتفاق افتاده است که قطع بی رویه درختان و کندن بی رویه بته ها و چرای بی رویه وجود داشته است. افزایش قابل ملاحظه در تعداد لغزش ها صورت گرفت آنها نتیجه گرفتند که نابودی وفساد تدریجی سیتم هاي تداخلی ریشه درختان و بوته ها پس از قطع آنها عامل وقوع لغزش ها و سیلاب ها بودند. باتاسف ظرف 35 سال اخیر 50 فصد گیاهان کوهی وجنگلات کوهی در ولایات شمال و شمال غرب کشور ما به دلیل مختلف حذف و از میان رفته است. پیامدهای فوری آن در بعضی ولایات آمدن سلاب ها و رانش زمین شده است.

پسته گونه ای نبات است این نبات در بخش وسیع کوه دامنه های نواحی شمال و شمال شرق و شمال غرب افغانستان بشکل خود روی درحدود 450 هزار هکتار پسته زار روییده است. جنگل های پسته خود روی نبات بومی افغانستان یکی از گران بهاترین و زیباترین منابع طبیعی افغانستان است. درخت پسته درختی است در تپه های خاکی به راحتی رشد می کند و استقامت زیاد به بی آبی دارد و از آب باران، بخار آب کول ها، جهیل ها، دریاچه ها یا بند های مصنوی کمک می گیرد و محیط زیست را حیات بخشیده است. درخت پسته در سنین جوانی خود نظر به بافت خاک ضرورت به آب دهی دارد. مدار یا مدت آب دهی آن از سن یک ساله تا 3 ساله 7 تا 10 روز است. جنگل پسته پناهگاه مناسب برای زندگی جانوران و پرندگان می باشد. جنگل پسته از جمله منابع طبیعی بوده که در حفظ محیط زیست اهمیت خاص دارد. درختان پسته رشد و نموی بطی داشته و عمر طولانی دارند.

امروز با وصف کمک های جامعه جهانی به بازسازی و بهسازی افغانستان در قسمت احیا و بهبود پسته زارها اقدامات ناچیزی و اندک صورت گرفته ولی بنیادی و بسنده نیست. به دلیل اینکه قبلا اقتصاد و در آمد سالانه مردم محل به جمع آوری حاصلات میوه پسته وابسطه بود.

درخت بادام در اقلیم نیمه خشک سنگ ریز می روید و دربرابر گرما درجه حرارات و کم آبی محیط مقاوم و سازگار به خشکی می باشد. درخت بادام را می توان بدون شک با اندکی تلاش با کاشت دانه قوریه پروش و خوابانیدن شاخه تکثر کرد و ساحه جنگلی را به راه انداخت و می توان دامنه کوه های را مناطق گرم خشک را با پرورش این درخت زیبا پوشش داد و با شیوه نهال شانی منطقه را جلوگیری از فرسایش و ایجاد روان آبها و خطر سیلاب ها کرد.

چون بادام نبات بومی آفغانستان است وهم درنواحی وسیع کشور ما رشد نمو دارد ومردم ما هم هرساله حاصل خوب بدست می آورند. درخت بادام را می توان بدون شک با اندکی تلاش با کاشت دانه قوریه پروش تکثیر کرد و ساحه جنگلی را انکشاف داد و برای موفقیت در کشت بادام به وسیله دانه، شکست یا چاک شدن خسته دانه بادام نیاز به شرایط محیطی مطلوب و سرمای زمستان 500 تا 100 ساعت کمتر از منفی هفت درجه سانتی گراد می شود. درجه سرما مهم ترین فاکتور اقلیمی برای بدست آوردن بدون شک قوریه بادام و پروش آن است و نیز مقاومت آن به سرمای زمستان درحد متوسطی است.


دکتر یارمحمد

>>>   اجازه شکار غیر قانونی از طرف مقامات دولت وحدت ملی برای 104 شگارچی عرب به لایت فرا جهت شکار بی رویه حیوانات وحشی و پرنده گان. در حالیکه پرنده گان و حیوانات وحشی در گسترش, ساحه سبز نقش مهمی دارند.

>>>   دکتر صاحب من همیشه مطالبی پرمعنا در مورد حفاظت محیط زیست نشر شده شما را درشبکه اطلاع رسانی افغانها مطالعه مینمایم واقعاَ موضوعات بسیار عالی سودمند را به سمع هموطنان ما میرسانید، زنده باشید.
طرف دار بهبود بهداشتی

>>>   داکتر صاحب شکارچییان عرب باز دوباره برای شکار به ولایت فرا وهرات آمده اند . هو بره و میش مرغ این دو پرنده از جمله پرندگان نادر و با ارزش حیات بومی غرب کشور ما افغانستان است که با تائسف که این دو پرنده نادر از طرف ادا ره مسول یعنی اداره محیط زیست افغانستان حمایت و مورد حفاظت قرار نگرفته اند. ...اقدام به زنده گیری این دو جانور از طرف شکار چییان حروفه ای از سوی عرب ها دستور شکار به آنها داده می شود و شکارچی یان حرو فه ای این دو مرغ نادر را به و سیله چال ( تله ) مخصوص دام گیری مرغان و حشی در دشت ها غرب کشور دام گذاری می شود .

>>>   ‏دانش داکتر یارمحمد قابل احترام هر هم وطن ما است. بخاطریک موضوعات سودمند را به سمع هموطنان ما می رساند.

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است