چگونه می‌توان در جامعه‌ای قبیله‌ای سیاست عقلانی داشت؟
پیشبرد سیاست عقلانی در جامعه‌ای غیرعقلانی شاید یکی از دشوارترین اما حیاتی‌ترین مأموریت‌های هر اندیشمند، کنشگر یا مصلح اجتماعی باشد. جامعه غیرعقلانی و قبیله‌ای الزاماً جامعه‌ای نادان یا بی‌تجربه و بی خرد نیست، بلکه جامعه‌ای است که در آن تصمیم‌گیری‌ها و روابط اجتماعی بیشتر بر محور احساس، تعصب، تبارگرایی و وفاداری‌های بی‌پرسش شکل می‌گیرند.

برای مثال امارت اسلامی طالب ها، نادان و بی خرد نیست اما خرد شان اسیر احساسات قبیله‌ای و مذهبی شده است. ممکن چنین حالتی فردا برای گروههای سیاسی و اجتماعی دیگر پیش بیاید عقلانیت شان تابع احساسات مذهبی، قومی و تباری شود چنانچه این تجربه را در دهه ۱۹۹۰ داشتیم. در چنین فضایی، اندیشه عقلانی یا گفت‌وگوی مبتنی بر منطق، اغلب به عنوان تهدید یا نشانه بی‌ریشه‌گی تلقی می‌شود.

در نقطه مقابل، سیاست عقلانی ایستاده است؛ سیاستی که متعهد به عدالت، برابری، حقوق شهروندی، منافع عمومی، قانون‌گرایی و گفت‌وگوی آزاد است. اما این سیاست نمی‌تواند از بیرون بر جامعه تحمیل شود، بلکه باید از دل همان جامعه و با استفاده از ظرفیت‌های موجود در آن رشد کند. فکر می کنم این انتقاد در عصر جمهوریت تاحدی وارد باشد یعنی ریشه های بیرونی متمایز نسبت به عوامل درونی و بومی دیده می شد. این کار با اصلاح زبان و ذهنیت نخبگان آغاز می‌شود. نخبگان باید خود را از منطق هیجان و خطابه‌های عاطفی رها کرده، زبان استدلال، تحلیل و مسئولیت‌پذیری را به گفتمان عمومی بازگردانند.

هم‌زمان، باید نهادهایی ایجاد یا تقویت شود که حامل تفکر عقلانی‌اند: آموزش، رسانه، فرهنگ، دین، و سیاست باید به جای تولید پیروان احساساتی، شهروندان اندیشمند تربیت کنند. عقلانیت همچنین به تجربه‌های کوچک نیاز دارد؛ هر موفقیت خرد در تصمیم‌گیری جمعی، گفتگوی مؤثر یا عدالت نهادی باید بازتاب یابد و الگو شود. عقلانیت قهرمان لازم ندارد.

اگرچه این مسیر دشوار و بلندمدت است و سخن گفتن از آن در جامعه قربانی احساسات و هژمونی تباری، بسیار سخت است، اما تنها راهی است که به ما امکان می‌دهد از چرخه خشونت، عقب‌ماندگی و تکرار تاریخ رها شویم. عقلانیت، اگرچه بی‌سر و صدا و تدریجی پیش می‌رود، اما تنها نیرویی است که می‌تواند جامعه‌ای پریشان را به سوی معنا، عدالت، برابری، حقوق شهروندی و توسعه پایدار رهنمون شود.

محمد ناطقی

>>>   در افغانستان از آغاز دوره امان الله خان دو نوع زندگی وجود دارد:
یکی زندگی شهری و دیگری رندگی دهاتی.
در بعضی دوره ها رهبران دولت کوشش کردند طوری این دو نوع زندگی را رهبری کنند که این تضاد ها سبب از هم پاشی دولت شان نشود.
روحانیون و متنفذین را مورد تقدیر و پشتیبانی قرار دادند تا احساسات مردم قریه جات را تحت کنترول قرار دهند تا مخالفت با نوعیت زندگی شهری ایجاد نشود.
با وجود آنهم اگر شخصی پیدا شده است که در مقابل زندگی شهری بغاوت کرده است،دولت او را متهم به بغاوت در مقابل دولت نموده است و دستگیر و مورد مچارات قرار گرفته است.
اما دوران هایی نیز بوده است که دولت ها نتوانستند زندگی شهری را بالای مردم اطراف بقبولانند،بخاطری که روحانیون و متنفذین قومی را ار خود راندند و قوانین و مقرراتی وضع کردند که اوضاع بدتر شده است و در نتیجه مردم اطراف در مقابل دولت بغاوت کردند.
مثل دوره امان الله خان که میخواست سیاست اتاترک را در افغانستان پیاده کند که نتیجه نداد و یا هم بعد از انقلاب ثور که با فرمان های شماره شش و هفت و هشت،هم روحانیون را از خود راندند و هم متنفذین را.
هرچند با مرحله جدید انقلاب ثور در دوره ببرک کارمل این فرمان ها لغو شد،اما آمدن قوای شوروی به افغانستان و پشتیبانی امریکا و کشور های عربی و چین از مخالفین دولت ،تحت نام جهاد در مقابل کفر و قوای بیگانه،نتوانست شرایط را دوباره به زندگی مسالمت آمیز بین زندگی شهری و دهاتی فراهم کند.
بعداً فروپاشی دولت داکتر نجیب و دولت مجاهدین و اختلافات درونی مجاهدین،سبب ار هم پاشی دولت مجاهدین و دوره اول طالبان و حادثه یازدهم سپتامبر،هیچکدام نتوانست بخاطر جنگ و درگیری با یکدیگر و دوباره آمدن قوای خارجی به افغانستان، زمینه زندگی مسالمت آمیز بین این دو نوع زندگی را فراهم کند.
حالا دولت طالبان در پی از بین بردن این تفاوت های نوعیت زندگی شهری و دهاتی هستند، طوری که نوعیت زندگی شهری نیز به زندگی دهاتی تبدیل میشود.
چنانچه رمینه تحصیل و زمینه کار برای طبقه اناث در حال از بین رفتن است. الرامی بودن لباس عنعنوی و ماندن ریش برای شاگردان دکور مکاتب الزامی میشود.
علاوه بر آن هزاران مدرسه جهادی در افغانستان تأسیس شده است که نه تنها افراد ذکور،بلکه یک تعداد طبقه اناث نیز شامل این مدارس جهادی شدند و با پوشش سراپا سیاه و نقاب روی،مثل اعضای فامیل های داعش که در سوریه در کمپ ها زندگی میکنند،به همین شکل پوشش دارند.
بنأ اگر حکومت طالبان ادامه پیدا کند،شما در یکی دو دهه آینده در افغانستان کسی را نخواهید یافت که عقلانی بیاندیشد و نوعیت حکومتی را که شما میخواهید،در افغانستان برقرار کند.

>>>   ناطقی صاحب عالیقدر!
درصورتیکه زمین واب وهوا مساعدبرای کشت کچالو باشد، زرع برنج درهمچومزرعه کارساده نیست. میهن من وشما فوق العاده مساعدبه کشت احماقت است. عقلانیت چانس روییدن ناچزدارد.
عاقل

>>>   عرض من.
اگرگفتی زمین بالای شاخ گاووگاوبالای دم خرقراردارد، هزاران نفرباسردادن نعره های (ننه کبیر) پشت سرت روان اند. واگرگفتی درشرایط که دروطن تان فقربیداد میکند، سفربه عربستان وسنگ باران دیواروسپردن هزارهادالربه میلیونرهای عرب احماقت است، گویاکافرهستی ومباح الدم. هموتونیست؟
شیخ فضل الدین بیدار

>>>   به جناب نویسنده محترم بگذارید این دولت قبیله که فعل سر قدرت است با سیاست عقلانی آهسته آهسته با درایت عقلی با تفکر سواد و سیاست که شما درش نابغه است این کشور و این ملت را شاید از این بدبختی به آسایش و رفاه برسانی اگر واقعا شما به فکر این کشور و این ملت آستین یا این نوشته ها از سر نچاری که در یک وجب خاک افغانستان در اختیار ندارید ولی ما ملت هم برای خود نظر و منافع داریم برای ما نه احمد بهتر است نه محمود برای ما آرامش ملت افغانستان و وطن خود حال این آرامش میخواد قبیله ای برای بیارد یا یک گروه کامل بیسواد برای این آرامش آزادانه رفتن به تمام شهر های افغانستان ما هم خلقی را دیدیم هم فرچمی را دیدیم هم رهبران مجاهدین را دیدیم هم جنگ سالاران را دیدیم هم اون های را دیدیم که در غربی ها را دیدیم هم سیاسیون را دیدیم هم استاد دانشگاه ها را دیدیم هیچ کدام شان در فکر این ملت و این کشور نبودن همه شان بر سر این کشور و بر سر این ملت تجارت کرده روان بودن اگر شما واقعا خود تان عقلانی سیاست مدار میدانی حامین دولت شما هم یک گوشه از مشکلات این کشور و این ملت بگیرید که آهسته آهسته این کشور و این ملت سر پا ایستاد شود خود به خود هم مشکلات کشور و ملت بر طرف میشه اگر نظرتان این است که با حرف های مفت یک من قاز که خود را به چوکی برسانی این حرف ها نه این به حساب میاره نه هم ما ملت به هش ارزش میتیم چند روز قبل جلالی کک گفته که در باب تجزیه افغانستان وارد شوید یک تان التماس به خارجی ها که به کمک کنید که دوباره به داخل افغانستان شویم جنگ کنیم یک تان میگه فدرالی باید شود استخبارات پاکستان میاید ترکیه همه تان دست به سینه امر کنید ارباب یک چیز است که شما دیگه در افغانستان جای ندارید حال تمام دنیا به این سمت روان است با حامین دولت قبیله ای در تعمول است آهسته آهسته همه به این باور رسیدن بل خصوص همسایه های افغانستان که حامین دولت قبیله از شما عقلانی ها بیشتر به سیاست منطقه و فرا منطقه می‌فهمند به نظر من که شما یک مشت خائنین وطن فروش در مقابل دالر و چوکی استین اگر نظرتان باز است که دوباره ما ملت به خاطر چوکی و دالر مفت که در دست شما باشد دست به اسلحه ببریم که شما باز سر قدرت باشی سخت در اشتباه استین ما ملت چهل پنج سال برای رساندن شما قدرت همه جور پدا کاری کردیم غم اولاد مال ما شد غم برادر مال شد غم اقوام مال شد جور چپاول مال شد در بدری مال شد قدرت چوکی جایداد چی در افغانستان چی در خارج مال شما شد اولادای تان در بهترین دانشگاه های خارج در بهترین مدرسه خارج در بهترین ماشین سوار بودن ما به کوجا رسیدیم در بدری مهاجرت تحقیر بی عزتی شرمندگی نادری مجبوری نان شب نداری غیر از این نسیب ما شد با این افکاری پوسیده تان دیگه به این ملت به چشم نوکر و غلام با چشم تحقیر دیگر به این ملت نگاه نکنید نه هم ملت این حرف های شما که مرا شهر به شهر قریه به قریه زبان زبان تقسیم کرده بودن ما ملت را در برابر هم دیگر دشمن قرار داده بودین همه اش نیرنگ دورغ بود حال ما در افغانستان یک ملت شدیم هر جای افغانستان که دلمان شود ار هر قوم یا از هر زبان که باشیم به هرجای افغانستان سفر کنیم به هم دیگر خوش آمد میگویم چطور شد این چهار سال شد که ما ملت دشمن هم نیستیم و نه بودیم

>>>   به نظر دهنده آخر!
خدا به یک حال است،اما روسای جمهور امریکا هرکدام شان به حال های مختلف.
رونالد ریگن از مجاهدین پشتیبانی کرد.
بیل کلینتن طالبان را به جان مجاهدین روان کرد.
جورج بوش مبارزه را علیه طالبان تحت نام مبارزه علیه تروریزم شروع کرد.
بارک اوباما گفت که بخاطر جنگ عراق ما افغانستان را فراموش کردیم و حالا ما تعداد سربازان مان را در افغانستان ازدیاد میدهیم و سربازان افغانی را تمرین نظامی میدهیم تا خودشان امنیت کشور شان را بدست بگیرند و همچنان پیمان استراتیژبک نیز با دولت افغانستان بست.
دونالد ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری اش،توافقات دوحه را با طالبان امضأ کرد.
جو بایدن قدرت را به طالبان تحویل داد و گفت که بیست سال جنگ در افغانستان بس است و کمک های چهل میلیون دلاری خود را در هفته به دولت طالبان ادامه داد.
حالا دونالد ترامپ دوباره به قدرت رسیده است و میخواهد یا پایگاه نظامی بگرام را دوباره بدست بیاورد و یا کمک های خود را قطع میکند.
دولت طالبان سالانه دوملیارد دلار صادرات و یازده ملیارد دلار واردات دارد.
این کسر نه ملیارد دلاری از کجا تمویل میشود؟
آیا فکر نمی کنی که این آرامی نسبی که فعلاً وجود دارد،در عقب اش جرقه های بزرگ جنگ رقبای منطقوی و بین المللی قرار دارد؟
در گذشته نیز رهبران افغانستان گاهی به این کشور و گاهی به آن کشور سفر میکردند و خواهان کمک های اقتصادی میشدند که در نتیجه درخواست همین کمک ها،پای خارجی ها را به افغانستان کشاند و در نتیجه منجر به چهل و پنج سال جنگ شد.
حالا نیز دولت طالبان مثل همان رهبران سابق افغانستان گاهی به این کشور میروند و کاهی به آن کشور و از جامعه جهانی که در مقابل اش جنگیدند،میخواهند که آنها را برسمیت بشناسند و به آنها کمک کنند.
آیا فکر نمی کنید که بخاطر این گدایی شان بخاطر کمک های خارجی و برسمیت شناختن،باز در کشور کدام جنگ دیگر را براه بیاندازند.
خصوصاً که هزاران مدرسه های جهادی را در افغانستان تأسیس کردند، در حالی که جهاد در افغانستان ختم شده است و تشکیل این مدرسه های جهادی اگر بخاطر انتقال آن به کشور های همسایه نیست،پس برای چی است؟
اگر این مرتبه در افغانستان جنگ در بگیرد،تمام کشور های همسایه افغانستان دارای بمب اتم هستند و افغانستان را به روی دیگر چپه خواهند کرد و یک مرغ هم زنده نخواهد ماند.

>>>   جواب آخری عرض کنم بسیار بلبل زبانی کردید خداوند طالبان تک تک حمایت کننده های این گروه در دنیا آخرت خیر نبیند ما چند سال در مهاجرت آرام بودیم بد نبود ولی ازروزی این پای لوچ ها امد تحقیر شدیم

>>>   جواب اخری تا بکی مهاجری تا بکی در بدری این قدر که در خارج ما زحمت می کشیم اگر وطن خود زحمت بکشی باور کو دو برابر کار میکنیم هیچ دولت در افغانستان سر کار نمیاید که به دلخواه تمام ملت افغانستان باشد ولی وطن خود اگر کمی مشکلات باشد اما در وطن خود آزاد بگردی یا کدام کار کنی بهتر از تحقیر بی عزتی است بلبل زبانی کردم چون از کشور خود گفتم اگر طالب و حمایت کنندها برای آبادی کشور و آسایش ملت نباشد هم در دنیا و هم در آخرت خبر نبیند ولی طرها ی که رازی نیستن به آبادی کشور خود و ملت خود هم در آخرت خیر نبیند هم در این دنیا یک چیز یک چیز باید در نظر بگیریم هیچ کشور و هیچ نمی اید وطن مرا جور کند تا ما ملت افغانستان جورش نکنیم در خارج که مهاجر آیتی اگر کار نکنی مردم دیگه برایت نان نمیته بیایم تعصب قوم زبان را بیاندازیم به زباله دان تاریخ یک ملت یک کشور شویم اگر هرکدام مون من من شود این روز کار ملت افغانستان است و خواهد بود من نمیگم این دولت کامل یا دولت امام زمان است این هم کم کسری دارد ولی برای ملت عادی یک دولت نمونه در افغانستان است 1 امنیت در حد کشور های غربی هر جای افغانستان دل ت است میتوانی بروی شب روز هم ندارد 2 زورگو که بی خی نمی تواند خود را نشان بده 3 دوزدی که که حرف ش نزن دالر ده پشتت بار کو کسی نمی تواند سونت سی کند 4 اختیتاف که می جرات ش ندارد پس ملت چی میخواد دانش دختران اون هم جور میشه چون ما تمام ملت یک طرف یک دولت است پس ما ملت هر چیز میتوانیم ازش بگیریم اگر نظرتان است که سنگ رهبران فراری یا جنگ سالاران را به سینه میزنید پس هر جای دنیا آستین حقرت میکشین بی عزتی میکشین بکشید اون ها در بهترین خانه ها زندگی میکند اولادشان در بهترین دانشگاه در بهترین مدرسه ها در بهترین ماشین های سوار شما هم به کلنگ زدن تان ایدامه بدهید البته قاچاقی همه کشور ها دست به دست دادن که هرچی محاجر است چی قانونی چی قاچاقی همه را اخراج میکند اختیاری داری زندگی در وطن یا د. خارج با تحقیر بی عزتی اختیار هرکس دست خود