طالبان تاریخ برگزاری امتحان کانکور سال ۱۴۰۴ را اعلام کردند. براساس اعلام این گروه، کانکور امسال از هفتم جوزا آغاز و تا ۲۰ سرطان سال جاری ادامه خواهد داشت. این گروه گفته است که امتحان کانکور سال جاری در پنج مرحله برگزار می‌شود و تنها به پسران اجازه شرکت در این آزمون داده شده است. امتحان کانکور در حالی برگزار می‌شود که این گروه همچنان به توزیع اسناد به ملاهای وابسته به طالبان ادامه داده است. تنها در جریان یک ماه گذشته، دست‌کم به دو هزار ملا در ولایت‌های هرات و فراه سند لیسانس و ماستری توزیع شده است. براساس فهرستی که طالبان در سایت وزارت تحصیلات عالی این گروه منتشر کرده، یک هزار و ۳۸۴ تن در ولایت هرات و ۶۰۰ تن دیگر در فراه اسناد لیسانس و ماستری دریافت کرده‌اند. این اقدام نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان شهروندان کشور به‌وجود آورده است.

اداره امتحانات طالبان روز یک‌شنبه هفتم ثور، تاریخ برگزاری آزمون کانکور سال ۱۴۰۴ را اعلام کرد. مقام‌های این گروه گفته‌اند که آزمون کانکور امسال از هفتم جوزا آغاز خواهد شد و تا ۲۰ سرطان ادامه خواهد داشت. طالبان اعلام کرده‌اند که کانکور امسال در پنج مرحله برگزار می‌شود. این اداره همچنین گفته که برای برگزاری امتحان کانکور امسال، آماده‌گی‌های خوبی اتخاذ شده و طبق نصاب موجود، وزارت معارف طالبان سوالات جدید و معیاری به زبان‌های پشتو، فارسی، عربی و انگلیسی تدوین کرده است. براساس گفته‌های طالبان، در سال جاری ظرفیت جذب در دانشگاه‌ها ۷۶ هزار و ۴۰۰ و ظرفیت جذب موسسه‌های نیمه‌عالی را ۳۳ هزار و ۵۰۰ تن اعلام کرده است.

اداره امتحانات طالبان روز گذشته در یک نشست خبری در کابل جزییاتی برگزاری امتحان کانکور را منتشر کرده است. طبق این جزییات، قرار است امتحان کانکور در مرحله اول در تاریخ‌های ۷، ۸ و ۹ جوزا و مرحله دوم آن در تاریخ‌های ۲۸، ۲۹ و ۳۰ جوزا سال جاری برگزار شود. طبق اطلاعات ارایه شده توسط اداره امتحانات طالبان، امتحان کانکور در مرحله سوم در ولایت‌های تخار، جوزجان، بادغیس، کندز، سرپل، هرات، بلخ، فاریاب، سمنگان و بدخشان و مرحله چهارم در کابل برگزار خواهد شد.

اداره امتحانات طالبان افزوده است که مرحله پنجم آزمون کانکور که در ۲۰ سرطان در ولایت کابل برگزار می‌شود، ویژه امتحان مدارس دینی، اختصاصی (چهارده پاس)، غیرحاضران ولایت‌ها، فارغان از خارج کشور و شبانه خواهد بود.

طالبان در نزدیک به چهار سال گذشته، هزاران تن از اعضای این گروه که فارغ‌التحصیلان مدرسه دینی در پاکستان بودند، اسناد تحصیلی با درجه کارشناسی ارشد و دکترا صادر کرده‌اند. این اقدام طالبان نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان شهروندان و نخبه‌گان عرصه‌های مختلف به‌وجود آورده است. در تازه‌ترین اقدام، این گروه تنها به ۶۰۰ ملا وابسته به خود در ولایت فراه، اسناد کارشناسی ارشد/ماستری و دکترا توزیع کرده است. براساس فهرستی که وزارت تحصیلات عالی طالبان در سایت رسمی خود منتشر کرده است، در بیش از یک ماه گذشته، این گروه به بیش از یک هزار و ۳۰۰ تن از ملاها در هرات اسناد لیسانس و ماستری توزیع کرده‌اند.

وزارت تحصیلات عالی طالبان، درجه تحصیلی این ملاها را تحت عناوین «عالیه» و «عالمیه» رتبه‌بندی کرده است. براساس این رتبه‌بندی، برای کسانی که در مقطع عالیه قرار دارند، سند لیسانس و برای کسانی که در سطح عالمیه قرار دارند، سند کارشناسی ارشد توزیع شده است. طبق اعلامیه وزارت تحصیلات عالی این گروه، روند توزیع اسناد لیسانس و ماستری برای ۶۰۰ ملا در ولایت فراه آغاز شده است.

احمدالله رشتین، نماینده توزیع اسناد دینی وزارت تحصیلات عالی طالبان، به تلویزیون ملی تحت کنترل این گروه گفته است که برای توزیع این اسناد، از صدها ملا آزمون گرفته شده بود و ۶۰۰ تن کامیاب اعلام شده‌اند. او افزوده است: «دوره کوچک عالیه نامیده می‌شود که معادل لیسانس است و دوره بزرگ، که عالمیه نامیده می‌شود، معادل ماستری بوده و اسناد آن آماده شده و قرار است توزیع شود.»

عبدالظاهر صدیقی، عضو اداری موسسه تحصیلات عالی فراه، می‌گوید این اسناد تحت هدایت ویژه اعضای بلندپایه طالبان به این ملاها توزیع می‌شود. به گفته او: «آنان می‌توانند با این اسناد تا سطح دکترا ادامه تحصیل کنند و با این مدارک شغل نیز به دست آورند.»

وزارت تحصیلات عالی طالبان، چندی پیش از توزیع اسناد لیسانس و ماستری به نزدیک به یک هزار و ۴۰۰ ملا در ولایت هرات خبر داده بود. براساس فهرستی که این وزارت در سایت خود منتشر کرده، یک هزار و ۳۸۴ ملا سند لیسانس و ماستری دریافت کرده‌اند. براساس این فهرست، اکثریت مدرسه‌هایی که این ملاها از آن‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند، مدرسه‌های دینی در پاکستان هستند و تنها تعداد از آن‌ها از مدرسه‌های دینی هرات و زاهدان ایران فارغ شده‌اند.

بانک جهانی در گزارشی هشدار داده است که «ممنوعیت آموزش دختران در مقاطع بالاتر از ابتدایی، چالش‌ها را تشدید می‌کند و با محدود کردن جمعیت زنان تحصیل‌کرده در نیروی کار، حتا می‌تواند به کاهش کمک‌های بین‌المللی منجر شود.»

در گزارشی که بانک جهانی در ماه اپریل سال جاری میلادی منتشر کرده، درباره ممنوعیت تحصیل دختران آمده است: «این ممنوعیت تهدیدی بلندمدت برای اقتصاد کشور است، زیرا با خالی شدن مخزن نیروی انسانی تحصیل‌کرده زنان، افغانستان ممکن است با رکود طولانی‌مدت اقتصادی، تعمیق فقر و وابسته‌گی مداوم به کمک‌های بشر دوستانه مواجه شود. همچنین احتمال کاهش کمک‌های خارجی نیز وجود دارد.»

از سوی دیگر، صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در گزارش‌های متعدد خود هشدار داده است که اگر ممنوعیت تحصیلی دختران تا سال ۲۰۳۰ ادامه یابد، بیش از چهار میلیون دختر تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و هزینه اقتصادی آن به ۷.۲ میلیارد دالر، معادل ۱۲.۶ درصد تولید ناخالص داخلی سال ۲۰۲۲ خواهد رسید. در این گزارش همچنین آمده است که حدود ۱۵ هزار زن متخصص (یک‌پنجم معلمان و کارکنان صحی) تا سال ۲۰۳۰ از چرخه نیروی کار حذف خواهند شد که پیامدهای سنگین اجتماعی و اقتصادی به دنبال خواهد داشت.

در گزارش‌های نهادهای بین‌المللی آمده است که با ادامه ممنوعیت تحصیلی، «نسل جدیدی» در حال شکل‌گیری است که فاقد مهارت‌ها و سواد اساسی خواهد بود. فقدان آموزش دختران منجر به کاهش نیروی کار تحصیل‌کرده زنان، افزایش فقر و کاهش رشد اقتصادی خواهد شد. این ممنوعیت‌ها همچنین پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سنگینی به همراه دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش مرگ‌ومیر مادران و کودکان، تشدید فقر و وابستگی مداوم به کمک‌های بشردوستانه اشاره کرد.

پس از سلطه طالبان، نهادهای آموزشی بین‌المللی گزارش دادند که نظام تحصیلی افغانستان با فروپاشی ساختاری مواجه شده و برنامه‌های آموزشی تحت کنترل شدید ایدیولوژیک قرار گرفته است. نصاب درسی در حال بازنویسی است و علوم مدرن محدود شده‌اند. یونسکو در سال ۲۰۲۳ اعلام کرده بود که «محرومیت دختران از تحصیل در افغانستان بزرگ‌ترین بحران آموزشی جهان است.» در بسیاری از گزارش‌ها آمده است که نظام تحصیلی موجود نه‌تنها از عدالت آموزشی فاصله گرفته، بلکه به ابزاری برای گسترش ایدیولوژی افراطی تبدیل شده است.

امین کاوه
هشت صبح