اکوسیستم عبارت از « مجموعه جانداران یک محیط به همراه کلیه عوامل و تشکیل دهندههای آن محیط است » که این کلمه از دو واژه : « اکولوژیکی » به معنی زمین شناسی و « سیستم » به معنی سامانه مشتق شده و برای اولین بار در سال « 1935 م » توسط دانشمند انگلیسی بنام « تانسلی اکولوژیست » ، پیشنهاد و رواج یافت.

برنامه توسعه سازمان ملل متحد، اکوسیستم ها را به پنچ دسته تقسیم نمود است:
« کوه ها ، جنگل ها ، مناطق خشک ونیمه خشک ، زراعت و آب شیرین ، اکوسیستم های دریایی وساحلی » . البته تمامی این اکوسیستم ها نقش مهمی را در حفاظت از گونه های گیاهی ، گونه های جانوری وزندگی انسان را بر دوش دارند.
سازمان بین المللی حفاظت محیط زیست در صدد است تا اکوسیستم ها را در کشور های آسیب پذیر و نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم کشور عقب ماننده را با برنامه ریزی پروژه های بزرگ کلید ی مدیریت ، بازسازی و سازماندهی کند تا از این طریق بتواند با امران معاش نحوه زندگی مردم را بهبود بخشد.

مدیریت و بازسازی اکوسیستم کوهستان افغانستان :
کوه ها تقربیاٌ بالاتر از ۷۵ درصد خاک افغانستان پوشانیده است و ۳۹ در صد آن قابل سکونت است که سهم بسزایی در اقتصاد کشور ما دارد ، ما همه تولید کوهستانیم چه در کنار دریا ، چه کیلو متر ها دور از کوهستان وچه در مناطق دره ها زندگی می کنیم. و از نظرجنبه های گوناگون ( مانند: آب ، غله ، معدن ، چوب ، برق ، چرگاه و مواد ساختمانی ) وابسته به اکوسیستم کوهی هستیم.

رشته کوه ها ( مانند: خاواک ، بابا ، سیاه کوه ، سفید کوه ) شکل داده است و تامین آب آبیاری زراعت ، آب آشامی دنی و چاروادا ری مردم را برعهده دارد. مناطق کوهستانی افغانستان دره های شاداب حاصلخیز دارد که مردم در دره ها به زراعت و باغداری و چارواداری مشغول هستند.
طوریکه ارقام نشان می دهد « ۷۵ در صد » آب شیرین کشور ما از کوه ها تامیم می شود ، مردم زراعت پیشه ما به ریزش برف در کوهستان و آبخیزی در یاها هرساله چشمه انتظار می باشند، و« سه در صد » جنگل کشور ما نیز در مناطق کوهستان قراردارند وبرای نشونمای خود نیاز به آب باران رطوبت بیشتر دارند.
کوه ها تامین کننده حیات دشتها هستند ، پنا گاه حیات وحش ( آهوی قوچهار، بزکوهی ، پلنگ برفی ) پرندگان ناب ( کبک اوازخوان و کبک دری ) و بزرگترین چراه مراتع های ( مانند : قلات واخان ، شیواه شغنان ، خاواک پنچشیر ، کلفگان تخار ، کوه بابا بامیان و ناوه غزنی ) می باشد.

هدف ما از مدیریت و بازسازی یا حفظ اکوسیستم کوهستان این است که چیزی کم از نصف جمعیت
کشور ما در مناطق دامنه های کوهستانی ساکن هستند و از طریق « زراعت ، باغداری و چاروا داری » امراری حیات می کنند.
همچنان کوه ها محل نشونما ی خود روی گونه مختلف بته های جنگلی و علوف چراه حیوانات اهلی و حش و بخصوص گیاهان دارویی است. در ارتفاعات گیاهان و حیات وحش بومی ساز و گاز های و یژه ای برای بقای خود بوجود می آورند، گل ها و گیاهان آلپ در صخراه ها و سایه سنگ زندگی می کنند.
بیشتری از نزولات آسمانی ( مانند : برف ، باران و ژاله ) در ارتفاع کوها ذخیره می شود که ذخیره شدن آن بصورت نفوذ در داخل خاک یا بصورت یخچالیها در قله ها مي باشد كه درایام تابسان برفچالها به مرور زمان ذوب شده جریان دریاها را تشکیل می دهد.

باید یاددهنی کرد : مدیریت ، بازسازی و حفظ اکوسیستم کوهستان ضرورت فوری و حیاتی است به دلیل وجود شیب و قله ها ، یالها و دره ها کما بیش به طور دائیم مرطوب هستند و در صورت استفاده بی رویه از منابع آن ، یا احداث سرک های غیر اصولی محیط آن و ضعیت پیچیده ای را بوجود می آورد.
بگونه مثال : پیامد های آسیب رسانی به محیط کوهستان برف کوچ ذوب سریع برفچالها سیل خیز و طغیان دریا باعث تخریب صد هکتار زمین منزل مسکونی با آب دریا یجا می شود و احداث سرک های غیر اصولی در محیط کوهستان زخمی ابدی برسیمای کوهستان وارد می شود که ترمیم و بازسازی پوشش گیاهان در یالها و شیب های تند مشکل است.

مدیریت و بازسازی اکوسیستسم زراعت و آب های شیرین آفغانستان:
افغانستان از نظر آب های شیرین و اراضی یکی از کشور غنی در منطقه به حساب می آید که در صورت انسجام آب ومهار دریاهای خروشان ، بوسیله ساخت کاسه بند های کوچک ذخیره وی آب را در داخل دره های طویل می توان کنترول ونگهداری کرد و در ایام فصل گرما جهت آبیاری به دسترس زراعت پیشگان و میوه پروران باغدار را از کاسه بند ها به وسیله کانال، نهر ، لوله های آب گذران بدون ضایع به مزرعه به دستر دهقان رساند و آینده ای در خشان را برای مردم کشور موُثر کرد.

باید خاطر نشان ساخت : افغانستان فعلآ از نبود کادر های مسلکی طرحه ریز در مدیریت بازسازی اکوسیستم ها و هم در حفاظت و احیای محیط زیست در حالت بد قرار دارد و از جانب هم ضرورت است تا دولت منابع طبیعی کشور را مدیریت و بازسازی کند.
مثلآ در حدود « ۳،۳۰۰ میلیون » هکتار زمین آبی موجود را با تجهیزات ( مانند : ماشین الات زراعتی ، کمباین به خصوص ماشین های قلبه خورد دستی میخانیکی یا دیزلی و بنزینی ) مناسب به زمین دهاقین تامین کند.

اطلاعات ارقامی نشان می دهد که تولید غلات در زراعت آبی دو یا سه بار بزرگ تر از در یک زراعت للمی است.
البته نیازمندی تحول چشمگیر زراعت در قدم اول ازدیاد حاصلات با کفیت برفی هکتار زمین وابسته با عمق شخم ، تخمهای اصلاح شده و رژیم آبیاری است.
امید وارم تا دهه آینده آب شیرن ما انسجام پیدا کند و با حفر جوی های عنعنوی نهر ها سنتی و عمار کانال ها مدرن آب آرسانی و با ساخت آبگردان ها یا پرچاب ها مسیر دریا ها را هدف مندانه تغیر دهیم و آب را رساندن به دشت های مستعد ، یکی از وسیله اصلی جلوگیری از خشک سالی می باشد.

مدریت و بازسازی اکوسیستم مناطق خشک ونیمه خشک افغانستان :
افغانستان کشوریست با آب و هوای خشک و نیمه خشکه در یک کمر بند اقلیمی هولناک بدون انجام دادن کارهای بنیادی و طرح ریزی وبرنامه های عملیاتی در بخش منابع آبی برای بهبود زندگی امروزه و فردای مردم ما بی دیلی است. در حالیکه ازدیدگاه دانش محیط زیست ؛ صلاح کیفیت زندگی شهروندان از طریق حفاظت و اصلاح محیط زیست کشور می باشد.
۱ـــ مناطق خشک بی آب که انواع گیاهان در آن بسیارکم می روید، مانند : دشت مارگو ، مارچه ، ریگستان و دشت زرد در جنوب غرب.
۲ـــ مناطق نمیه خشک : مانند دشت آب دان میرعلم امام صاحب ، دشت لیل اندخوی دشت کیلگی بغلان است که در این دشت ها بوته خاردار و بوته های ساکسول نمو می کنند.
با اجرای طرح کمربند سبز در دشت های شمال و جنوب غرب بمنظور درخت شانی و یا کشت بوته دانه ها و ایجاد هر پوشش سبز گیاهی تاثیر مثبت در مهار خسارا ت های فرسایش بادی و کنترول دیکر رویداد های طبیعی دارد.
منابع آبی اجرای کمربند سبز از دریاها خروشان با عملیات لوله گذاری و یا حفر چاه هایی عمیق در مناطق جنگل شانی دربسیاری از کشور های انجام و نتجیه این طرح کمربند سبز شهود است.

مزایایی مدیریت بازسازی اکوسیستم ها :
به اساس استراتژی انکشاف ملی مسُوولیت اداره ملی محیط زیست سخنوری و صرف رهنمود نیست بلکه به دنبال کار عملی حافظت واحیای محیط زیست با همکاری و هماهنگی اداره مبارزه با حوادث و زرارت زراعت آبیاری و آنرژی وآب مسُوولیت دارد که مناطق خشک و نیمه خشک کشور را سرسبز نمایند.
مهمترین کارهای بازسازی اکوسیستم ها کمک به کاهش فقر و افزایش فرصت های توسعه اقتصادی برای جامعه است. گسترش این تفکر نیازمند همکاری و هماهنگی در تصمیم بازسازی اکوسیستم ها و راه عملی آن از طرف اداره ملی حفاظت محیط زیست است. .
از دیدگاه مسلک محیط زیست ، راهکاری دراز مدت و پایدار به منظور کاهش و نهایتا از میان بردن فقر، گسترش رفاه عمومی در کشور در مدیریت بازسازی اکوسیستم سلسله کوه ها هندوکش نهفته است.

در اولیت حفظ یخچالها و برفچالها نقشی بسیار برجسته در تامین آب آبیاری زراعت و تامین مواد غذایی در کشور ما ایفا می کند. با تائسف که در سالهای آخیر از بابت عدم کنترول در حفاظت از جنگل ها و نبود نحوه اداره چراه و هم از اثر خشکسالی های پیهم و کم ریزش برف و باران های موسمی در کوه ها از مقدار آب دریاها کاسته شده است.
ذخایر آب یخچالهای طبیعی کشور در نحوه زندگی مردم ما رابطه اقتصادی تعیین کننده داشته و از عدم مدیریت سالم منابع آبی در طی این سالهای اخیر، مردم ما با کمبود شدید آب آبیاری و مواد غذایی مواجه است و بیقین میتوان گفت که با مدیریت خوب در بازسازی اکوسیستم آب های شیرین کشور از قسمت بلایی جریان دریا ها بوسیله ساخت آب گردان یا آبگیر آب انتقال توسط جوی های عنعنوی ، نهرهای سنتی ، کانالهای مدرن از دامنه های میلان دار به وادی ها ی دره های نواحی جهت توسعه زمین های زراعتی و باغداری کم مصرف است و به این طرز می توان خدمت گزاری د لسوزان به قشر زحمت کش زراعت کار روستاها نواحی ولایات کشورکردد.
یکی از راه اصلی رشد اقتصادی پایدار کشور ما انسجام آب های و احیا پروژه های سکتور زرعت با استفاده از سیستم های مدرن آبیاری با مدیریت خوب بازسازی اکوسیستم کوهی است.

از جانب هم باید افزود که:
مدیریت انسجام آب و طرح پروژه های بزرگ شبکه های تظیم آب و بخصوص رساندن آب بوسیله کانالها به دشت ها بزرگ مانند:
« دشت آب دان میرعلم امام صاحب ، دشت کیلگی ، دشت لیل اندخوی ، مارگو ، مارچه ، ریگستان و دشت زرد دشت پشت میدان هوای بگرام و غیره » نه تنها در بلند بردن زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم کشور بهبود می بخشد ، بلکه زمینه کار را نیز مساعد می سازد.

داکتر یارمحمد « حیدر زاده »
داکتر علوم محیط زیست
منابع و ماخذ :
۱ــ گزارش راجع به قطع جنگلات افغانستان « روز نامه ۸۸ صبح
۲ـــ مبادی جنگلنداری دانشگاه کابل ۱۳۸۵ .
۳ـــ استفاده از یادداشت های شخصی و سایت اینترنتی جنگل پروری کشور سویدن

>>>   در مورد تمجید و تقدیر از آغای یارمحمد دکتر علوم کشاورزی ، اگر ختا نکنم یگانه عالم مستعد و مجرب در سطح افغانستان همین آغای دکتر یارمحمد است که متودهای جدید علمی را نظر به شرایط اراضی زمین زراعتی با تکنیک عصری زراعتی به پیش کش دولت نموده است.

>>>   داکتر یارمحمد یک انسان مهن دوست است. مهن دوستی عبارت از دل بستگى روحى انسان به محل سکونتش و دوست داشتن آنجاست ، اعم از سرزمین و انسان هایى که در آنجا زندگى مى کنند.

>>>   آقای حیدرزاده،نظروبرنامه شما درباره بهبود وضع محیط زیست روبه ویرانی درافغانستان؛ نظروبرنامه ای خوب وقابل ستایش است.اما خدمت تان عرض کنم که این گونه برنامه ها به همکاری حکومت ومردم نیازمبرم دارد.ازاینکه درافغانستان، دسته های ارذال،اوباش ودزد به کمک اجانب فرمان می رانند وبرهمه خاک سلطه هم ندارند،توقع داشتن ازکمک حکومت ضیاع وقت می باشد. بهر رو،شخصا به کارخود ادامه دهید وماهم همکارتان!

>>>   دوکتور پر تلاش وپر دانش را درود!
واقین کارها وگذارشات شما قابل ستایش است... باید در رابطه با طرح اکوسیستم و یا حفاظت از محیط زیست گفت که این یک طرح بجا وکار امد در جهان و بخصوص اسیای میانه وافغانستان است ، که شما دانشمندان میهنم طرح وپیش بینی نموده اید.....
این طرح ها باید عملی شود تامحیط زیست ما حفاظت شده و ما بتوانیم زنده گی سالیم داشته باشیم و در روشنای با گفته های محقیقین محیط زیست کار کنیم.....
دوستان عزیز ما باید از نویشتار پر فیض دوکتور محیط زیست را مطالعه نموده و برای اجرائ شدنش در میط و قریه وقشلاق مان بامردم و باشنده گان اطراف مان کار نموده تا میط خود را از هر نوع اسیب نجات دهیم....این است وظیفه روشنفکری وروشنگری.. .
محیط زیست زنده گی ما است و به زنده گی اهمیت دهیم..
تشکر از دوکتور گران ارج که وقت گذاشتند ونویشتند وما اموختیم واقین جای افتخار است ...

>>>   مقاله عالى و علمى شما ستودنى و دلسوزانه است جناب داكتر حيدرزاده عزيز . بايد مسئولين كشورى و بخصوص اداره زراعت و كنترول محيط زيست به اين امر حياتى توجه شان را مبذول نمايند .

>>>   نظریات تان بسیار عالی و سازنده است اما کاشکه کوش شنوا در حکومت فعلی موجود میبود کار را صادقانه انجام میداد کار را به حل کارش میسپارید از تجربه و اندوخته های اساتید و کار شناسان کشور استفاده صورت میگرفت که ماشاهید یک کشور سالم میبودیم

>>>   درود خدا ج بر انسان های دانشمند وموثر برجهان انسانیت جناب داکتر صاحب موضوع که شما بران توجه نمودید یک تحقیق بسیار ارزشمند بخصوص دراکثر مناطق افغانستان قابل تدبیق تجربه است امید وارم شخصیت های دانشمند ومسلکی را دولت دراین بخش های تدبیقی به خود جزب بکند تا درمورد توجه علمی صورت بگیرد

>>>   داکتر صاحب نظر محتر م مولاداد صاحب نظر نیک است اما طوریکه من در مورد شما محترم دانشمدان با افتخارم کشور خود آگاهی حاصل کرده ام که شما محترم در خارج زنده گی دارید. چه می شود که داکتر صاحب به این وطن جنگ ضد زیر فقر بر گرید. چون شما دارای دکترای مکانیزه زراعتی و تخصص کارشناسی در امور محیط زیست دارید و از نوشته ی این مقاله زبیا و پر از مفهم تحلیلی وانتقادی شما محترم معلوم است که تجربه کافی را در مورد حفاظت محیط زیست کسب کرده اید و باعث افتخار تک تک افغانستانی ها استی.

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است