قرآن کریم در سوره بقره آیه 182 چنین فرمود: ( یا ایها الذین امنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم ) ای مومنان بر شما فرض گردیده روزه مثلی که فرض گردیده بود بر امت های پیش از شما تا اینکه پرهیزگار و با تقوی شوید).

چیزی که ازحکمت و فلسفه عبادات مفروضه در اسلام بطور کلی دانسته می شود این است که در انجام هر یک از عبادات مفروضه اسلامی حکمت و فلسفه ظریف و جداگانه نهفته است که با انجام آن عبادت انسان مومن می تواند طهارت، نظافت، صفا و صمیمیت، اخلاص و اخوت، صبر و شکیبایی، تحمل و بردباری و دیگر ارزش های معنوی انسانی را به دست آورد و از این راه بتواند خود را از لجن زار مادیت و گرفتاری های دنیوی بطور مقطعی هم اگر شده برای مدت زمانی رهانیده و به پیرایش و تهذیب اخلاقی و روحی خویش بپردازد تا بدینوسیله بتواند احتیاجات معنوی انسانی و درونی خویش را مرتفع ساخته، روح و معنویات عالی انسانی را در خود تنزیه و تزکیه و پالایش دهد.

بطور مثال، خود روزه ماه مبارک رمضان یکی از همین عبادات اسلامی بوده که شخص روزه دار می تواند از طریق امساک روزه به تغذیة معنوی و تزکیه نفس و تقویت اراده انسانی در خود پرداخته، آماده مجاهدت های بیشتری در عرصه های مختلف زندگی خویش گردد.

یقیناً شخص مومن روزه دار باصیام روزه ماه مبارک رمضان می تواند در پهلوی کسب فیوضات فراوان دیگر حکمت و فلسفه روزه را نیز درک نموده، به ابعاد گوناگون آن پی ببرد واز صحت جسمانی که در پی امساک روزه ماه رمضان برای انسان روزه دار حاصل می گردد (صوموا تصحوا) گرفته تا به فلسفه اجتماعی واخلاقی روزه که شخص (صائم) و روزه دار با گرفتن و امساک روزه در طول مدت یک ماه متوالی و پی هم می تواند حاصل نماید نیز پی ببرد طوریکه انسان روزه دار و صایم از این طریق می تواند از وضعیت اجتماعی و طرز زندگی انسان های ضعیف و ناتوان که توانایی تامین زندگی خویش و خانواده خود را ندارند و اجباراً گرسنه زندگی کرده و گرسنه می خوابند و بسا اوقات نمی توانند شکم خویش و فرزندان خود را سیر کرده و زندگی خویش را تأمین نمایند و اکثر اوقات شکم خودشان و اولادهای ایشان گرسنه است باخبر می گردد که این خود بزرگترین درس زندگی اجتماعی برای انسان به خصوص برای ثروتمندان بی درد که درد گرسنگی و فقر را نمی توانند درک نموده و بدانند که فقرا چه حالتی دارند به حساب می آید.

از طریق امساک روزه و تجربه نمودن گرسنگی می توانند چنین درسی را یاد گرفته و درک نمایند که گرسنگی و فقر چه لذتی دارد و فقر یعنی چه و بدین صورت روزه داران واقعی می توانند بدانند که فقرا و مساکین و مستمندان در چه حالتی زندگی می کنند و چطور درد گرسنگی را تحمل می نمایند و بطور فیزیکی و حسی می توانند درک نمایند که گرسنگی چه طعم تلخی دارد و از حال زار مستمندان و بینوایان خبردار گردند و به درد ایشان آشنایی پیدا کنند.

روزه در واقع عملاً مقدمه بر جهاد و مبارزه و یک نوع نبرد با نفس و خواهشات آن به حساب می رود و شخص روزه دار با تمرین آن به نفس خود می فهماند که در مقابل مشقات و گرسنگی ها باید مقاومت و استواری را بیاموزد و حوصله و تحمل، شکیبایی و امانت داری را فراگیرد. روزه همچنین به انسان اراده قوی انسانی را آموخته و تعلیم می دهد، طوریکه او در حالی که توانایی دارد و می تواند بخورد و بیاشامد بدون اینکه کدام اجبار و مانع ظاهری برای جلوگیری از غذا خوردن و نوشیدنش وجود داشته باشد و کسی و یا چیزی مانع از خوردن و یا آشامیدنش گردد، او هرگز نمیخورد و نمی آشامد.

اگر در گوشه خلوت و یا به کدام دشت و بیابان دور افتاده هم بوده باشد و به غیر از خدای بزرگ احدی در آنجا و در آن حالت خلوت حضوری نداشته باشد، باز هم با همه توانایی هایش مبنی بر اینکه بخورد و بیاشامد و یا مجامعت کرده روزه خود را نقض نماید، او تنها به واسطه اطاعت و امتثال اوامر و دساتیر خداوندی این کار را نمی کند و به امساک روزه خویش ادامه داده و آن را نقض نمی نماید و امر و دستور خدای بزرگ خویش را اطاعت کرده و از آن سرباز نمی زند که این خود برای انسان مومن درس عظیم دیگری است که با مشق و تمرین روزه می تواند آن را بیاموزد و اگر احیاناً کدام روزی در سنگر جهاد و مبارزه با دشمن واقعی هم قرار گیرد استقامت و پایداری کرده، سنگر را برای دشمن رها نمی کند و با همه زحمات و سختی های جنگ، از خود ایثار و پایداری نشان می دهد.

حکمت و درس دیگری که از تمرین و مشق روزه برای انسان روزه دار حاصل می گردد خودسازی و حصول اعتماد به نفس انسانی و امانت داری برای روزه داران واقعی است، که روزه برای آنها می آموزاند تا در هیچ حالتی از احوال و تحت هیچ شرایط به حقوق و اموال دیگران – ولو ناظر و محافظی هم در بالای اموال آنها حضور نداشته باشد – تعرض و تجاوز ننمایند و به هیچ صورتی و در هیچ زمان و شرایطی این حق را به خود نداده تا به حقوق و اموال و نوامیس دیگران دست درازی و تعرض کنند، چه حقوق، اموال، حیثیت و آبروی دیگران را باید ماننده حیثیت و آبروی خود دانسته و از تعرض و تجاوز مصون و محفوظ بدانند زیرا روزه داران واقعی اعتقاد دارند که روزه به معنی واقعی اش شامل امساک تمام اعضاء و جوارح ظاهری و باطنی انسان گردیده، دست، دهان، پای، چشم، گوش، زبان، قلب و همة وجود انسان مؤمن باید روزه دار باشد. دهان و زبان او به جز از کلمه حق و سخن خیر چیز دیگری نگوید، از دست و زبانش کسی آزار و اذیت نشود، پایش بسوی حرام و ناحق کشیده نگردد، چشم و گوش آن فقط حق ببیند و حق بشنود. قلبش به ذکر خدا مشغول بوده از شرک، نفاق، بغض، کینه، عداوت، ریاء و خودنمایی پاک و تهی باشد.

اینجا است که مصداق واقعی حدیث پیامبر اسلام (ص) که می فرمایند:( من صام رمضان ایمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه) کسی که روزة ماه مبارک رمضان را از روی ایمانداری، تقوی و پرهیزگاری روزه بگیرد گناهان گذشته اش آمرزیده و عفو خواهد شد*) صدق پیدا می کند.

روزه یقیناً عبادتی است ماننده سایر عبادات اسلامی که صاحبش را مزین به لباس تقوا و پرهیزگاری می گرداند و از ارتکاب اعمال ناشایست و ناپسند به واسطه امساک روزه مانع می گردد و به مصداق حدیث پیامبر اسلام «ص» اجر و ثواب روزه دار واقعی فقط خاص از جانب ذات پاک خداوند داده می شود. چنانچه در حدیث قدسی نسبت روزه را خداوند به ذات پاک خود داده و چنین فرموده است: الصوم لی وانا اجزی به (هر عمل صالح اولاد آدم مربوط به خودش بوده غیر از روزه که آن ازآن من است و من پاداش و مزد آن را می دهم و روزه به منزله سپری است، هر وقتی که یکی از شمایان روزه داشته باشد پس نباید داد فریاد و سروصدا و غوغا برپا کند و اگر او را کسی دشنام دهد و یا با وی جنگ کند باید شخص روزه دار در جوابش بگوید که من روزه دارم. قسم به ذاتی که جان محمد«ص» به ید قدت بلاکیف او است، بوی دهان روزه دار در نزد خداوند از بوی مشک خوشبوتر است.

روزه داران را دو فرحت و خوشحالی باشد، یکی در وقت افطار و دیگر در وقت ملاقات پروردگار*

منابع:
• قرآن کریم سورة بقره آیه 182
• حدیث شریف به روایت بخاری و مسلم. متفق علیه
• حدیث شریف . متفق علیه



سیدمحمد خیرخواه

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است